Zaniyeler

Zâniyeler, daha çok gazeteci, hikâyeci ve romancı olarak tanınan Selahattin Enis Atabeyoğlu'nun (1892-1942) natüralist yazar kimliğiyle yazdığı eserlerinden biridir. Cumhuriyetin ilk yılında yazılıp daha sonra basılan bu romanın mekânı önce Konya, sonra İstanbul'dur. Meram âlemleri, mutaassıp Konyalıların roman kahramanı, İstanbul kızı Fıtnat'a karşı davranışları ile gelişen olaylar İstanbul'da devam eder. Yazar bu arada Birinci Dünya Savaşı'nın ilk yılı, Çanakkale Zaferi ve bunu izleyen yılların İstanbul'undan bir panorama verir. Bir yanda yok oluşun kenarına gelen bir devletin kurtulması için can pahasına mücadele edilirken, öte yandan yüksek makamlara gelmiş, acımasız, duyarsız, kendini sosyete olarak gören bazı insanların halleri bütün çıplaklığı ile, natüralist bir çerçevede dile getirilir. SELAHATTİN ENİS: 1892 yılında Antalya'da doğdu. Aslen Gürcistan'daki Atabek hanedanından gelir. Bu yüzden sonraları Atabeyoğlu soyadını aldı. Babası Jandarma Albayı Ahmet Enis, annesi Çeşme eşrafından bir ailenin kızı olan Naime Hanım'dır. İlk ve orta öğrenimini babasının tayinleri dolayısıyla Anadolu'nun çeşitli yerlerinde tamamladı. Hukuk Fakültesi'ne girdi. 1. Dünya Savaşı'nın çıkması üzerine öğrenimi yarım kaldı. Yedek subay olarak askerlik görevine başladı. Savaştan sonra Demiryolları'nda çalıştı, Ayan Meclisi Kâtipliği, Denizyolları müfettişliği ve yayıncılık faaliyetlerinde bulundu. 11 Haziran 1942 tarihinde İstanbul'da vefat etti, Feriköy Mezarlığına gömüldü. Yayın hayatı on altı yıl sürdü. 1912 yılında Anadolu (Konya), Rübab dergisinde ilk yazıları çıktı. Son Saat, Tanin, Şehâb (Konya), Barika (Konya) ve Vakit'te tefrika halinde eserlerini yayımladı. Natüralist bir yazar kimliğiyle mütareke yılları İstanbul'unun çarpık, çelişkilerle dolu hayatını olanca gerçekçiliği, açık saçıklığıyla abartmadan yazdı. Bu yüzden eserleri sakıncalı görüldüğü için kütüphane raflarında yer alamadı. Birçok eseri de ya tefrika halinde kaldı ya müsveddeleri kayboldu. Daha çok romancı ve gazeteci olarak tanınan Enis'in eserlerinin belli başlıları: On yedi yaşında iken Konya'da yazdığı Neriman (1912), Zâniyeler (1924), Bataklık Çiçeği (hikâye mecmuası, 1924), Orta Malı (1925-1926), Sara (1926), Cehennem Yolcuları (1926), Ayarı Bozuklar (1926), Endam Aynası (1927).