Yazın Kuramı; Rus Biçimcilerinin Metinleri

Yazar : Viktor Şklovski, Roman Jakobson, Boris Eichenbaum, Viktor Vinogradov, Yuri Tinyanov, Boris Tomaşevski, Vladimir Propp, Osip Brik Rus biçimcilerinin metinleri birada... Tzvetan Todorovun derlediği bu metinler, çağdaş eleştirinin gelişmesinde önemli yer tutan yazınsal çözümleme ve yorumlama okulunun ürünü... Yazın Kuramı, gözden geçirilmiş ikinci baskısıyla da eleştirel bakış açılarının tartışılmasında itici güç olma özelliğini sürdürüyor. Tadımlık Türkçe Çevirinin Önsözü Yazın Kuramı. Rus Biçimcilerinin Metinleri, Tzvetan Todorovun Rusça özgün metinleri derleyerek Fransızcaya çevirdiği ve bir Sunuş yazısıyla (bir de R. Jakobsonun Önsözüyle) birlikte 1965te yayımladığı Théorie de la littérature. Textes des forma-listes russes* adlı derleme kitabın çevirisi. Bu kitapta yer alan ve Rusça özgün biçimleriyle 1917-1929 arasında yayımlanmış olan (Önsöz dışında) Fransızca çeviri metinler, son otuz yıl içinde, Fransada ve Avrupanın başka birçok ülkesinde eleştiri kuramları, çözümleme yöntemleri, anlatıbilim ve göstergebilim alanlarında sürdürülen araştırmaları büyük ölçüde etkilemiş, bu etkinlik alanlarıyla ilgili birçok yayının kaynakçasında yer almıştır. * * * 1978-1979 yıllarında Pariste birkaç kez görüştüğümüz T. Todorov, bu derlemedeki metinlerde, gerek anlatım, gerekse terimler açısından sonraki yıllarda bazı değişiklikler yaptığını, bu değişikliklerin yeni baskılarda uygulanmasını istediğini, ancak Fransız yayınevinin kitabı aynen basmayı sürdürdüğünü tarafımıza iletmişti.** Gerçekten de T. Todorov özellikle metinlerin üçünü (biri R. Jakobsonun, öbürü Y. Tinyanov ile R. Jakobsonun, üçüncüsü de V. Proppun metni) sonradan gözden geçirip düzeltmiş ve başka kitaplar içinde yeniden yayımlamıştı. Biz çevirimizde, düzeltilmiş bu metinleri dikkate aldık. Öte yandan, derlemedeki metinlerden bazıları (V. Şklovskinin iki metni ile Y. Tinyanovun bir metni) sonraki yıllarda başka çevirmenler tarafından Fransızcaya bir ikinci kez çevrildi. Biz bu ikinci Fransızca çevirilerden de yararlandık. Bu arada 1968de T. Todorovun Fransızca derlemesi yedi çevirmenin çalışmasıyla Fransızca ve Rusça özgün metinlerden İtalyancaya aktarıldı: I formalisti russi. Teoria della letteratura e metodo critico* (Rus Biçimcileri. Yazın Kuramı ve Eleştiri Yöntemi). Bu İtalyanca derleme, bütün metinlerin Türkçeye çevirisinde bizi birçok açıdan yönlendirdi. Ayrıca, V. Şklovskinin Teknik Olarak Sanat başlıklı metninin çevirisinde, İngilizce çeviriden de özellikle terimler açısından yararlandık. Kaynakça bölümünü çevirirken, İtalyanca çevirideki notları göz önüne alarak metinlerin Rusça özgün başlıklarını ekledik. Yazarlar Üstüne bölümünü çevirirken de gerekli ekleme ve düzeltmeleri yaparak bilgileri güncelleştirdik. Çeviri süresince yararlandığımız değişik metinleri, bu metinler arasındaki farklılıkları, 1965teki Fransızca çeviriye göre yaptığımız düzeltme, ekleme ve değişiklikleri, bazı terimlerle ilgili açıklamaları, vbni hep dipnotlarda belirttik. Dipnotlarda kullandığımız üç farklı kısaltmayla da bilgi kaynağını gösterdik: T.Ç.N. (Türkçeye Çevirenin Notu), F.Ç.N. (Fransızcaya Çevirenin Notu), İ.Ç.N. (İtalyancaya Çevirenin Notu). * * * Fransızca, İtalyanca (ve İngilizce) aracılığıyla Türkçeye aktardığımız Rus biçimcilerinin metinlerini içeren bu derlemenin, yazın kuramı ve eleştiri yöntemleriyle ilgilenen çevrelere yeniden bir soluk getireceği kanısındayız. Mehmet Rifat Beylerbeyi, Ekim 1995.