Vîs ile Râmîn

Neredeyse bin yıllık bir Doğu klasiği. Dokuz bin beyitlik Vîs u Râmîn mesnevisi on birinci yüzyılda yaşayan Fahreddin Esad-i Gorgânî tarafından Pehleviceden Farsçaya çevrilmiş manzum bir aşk hikâyesidir. Ayrıca İran edebiyatının aşk konulu, hemde mutlu sonla biten, ilk hikâyesi olma özelliğini taşır. Öykünün ya da manzum romanın milattan önce birinci yüzyıla, Eşkânîler dönemine ait olduğu sanılıyor. Bazı araştırmacılara göre milattan sonra ikinci yüzyılın başlarında yazılmıştır. Modern İran hikâyeciliğinin kurucusu, araştırmacı yazar Sadık Hidayet bu kitap hakkında şöyle diyor: Vîs u Râmîni diğer hikâyelerden ayıran özellik işlendiği konudur. Genellikle eski aşk hikâyelerinde kahramanlar tarihi şahsiyetlerden ve masallardan destek alırken ve hikâyeci onların hayatlarının ayrıntılarından okur için ahlak, yiğitlik, hoşgörü gibi dersler çıkartırken, Vîs u Râmîn hikâyesinde konu son derece cesurca seçilmiştir. Bu nedenle kahramanların hayali olması kuvvetle muhtemeldir; ne masalla, ne tarihle örtüşür. Ayrıca Vîs ile Râmînin, Batı edebiyatında ilk kez 1210, ikinci kez 1300 civarında İngilizce nazmedilen Tristan ve İsolde adlı Kelt kökenli hikâye ile çarpıcı konu benzerliği, Karşılaştırmalı Edebiyat meraklılarının hayli ilgisini çekecek bir başka konudur.