Şehrime Ulaşamadan Bitirirken Yolumu; Nazım ve Vera Moskova'dan İstanbul'a

Şehrime ulaşamadan bitirirken yolumu Nâzım ve Vera, Moskovadan İstanbula 19 Ocak - 22 Mart 2008 Dünya şairi Nâzım Hikmet, ilk kez sergilenen kişisel eşyaları, özel belgeleri ve elyazmalarıyla, Yapı Kredi Kültür Merkezi Sermet Çifter Salonunda memleketinin insanlarıyla buluşuyor. Sergiye eşlik eden kapsamlı kitap, Nâzım Hikmetin Moskova yıllarını gözler önüne seriyor. Tadımlık çok şükür çok şükür bugünü de gördüm ölsem de gam yemem gayrının resmi Nâzım Hikmetin eşi Vera Tulyakovanın ölümünden birkaç yıl sonra, kızı Anna Stepanovayla birlikte arşivini inceleme görevini üstlendik. Veranın yıllar yılı sakınıp koruduğu bu arşivde çalışmaya başladığımızın ilk günüydü. Anna önce 60lı yıllardan kalma küçük bir seyahat çantası getirdi. Heyecanla açtık kapağını Bu, bir seyahat çantasından ziyade, Nâzım Hikmetin Saman Sarısında söylediği gibi, bir gölün dibinde gümüş kakmalı bir sandıktı. Bir bir çıktı Nâzımın Polonya pasaportu, seyahat, evlilik, ölüm belgeleri, Veraya yazdığı şiiri, fotoğraflar ve bazı mektuplar... Bir hayat, bir koca dünya açılıvermişti önümüzde! Arşivi incelemekteki amacımız önceleri, neyin ne olduğunu anlamak ve Türkçe belgeleri belirlemek, tasnif etmekti. Çalışmanın son günlerinde ise Anna Stepanova, bu kez içinde Nâzımın giysilerinin özenle saklandığı eski kahverengi bir bavul getirdi. Ve zamanla, su yolunu buldu; bu kataloğu doğuran Şehrime ulaşamadan bitirirken yolumu... Nâzım ve Vera, Moskovadan İstanbula sergisinin düşünce yolu açılmış oldu. * * * Leipzigden yazdığı şiirdeki uzak, büyük, iki şehirden biri olan İstanbula hasreti, ne yazık ki hiç dinmedi Nâzım Hikmetin, insanlarının ona olan hasreti de... Bu sergiyle olanaklar elverdiğince, Nâzım Hikmetin Moskovadaki son yıllarının dünyasını, büyük ustanın insanlarına hasret gittiği İstanbulda, İstanbullularla buluşturmaya çalıştık. Nâzım Hikmet ve Veranın birlikte yaşadığı evde bulunan eşya ve belgelerin sergilenmesi genel ilke olarak kabul edildi. Sergide Veranın kullandığı, Nâzımın etkisini taşıyan bazı giysi ve eşyalar da yerini aldı. O eşyalar ki, ak yakalı kara paltodaki kocaman sedef düğmeler gibi, Nâzım Hikmetin sanatının da içine girmişti. Nâzım Hikmetin evdeki varlığı, 5 Haziran 1963te toprağa verilmesinden sonra da hep korundu. Bu nedenledir ki, daha yakın tarihli bazı belge ve eşyaların da sergilenmesine karar verildi. Geçmiş yıllarda, Vera Tulyakovanın armağan ederek kocasının memleketinde, Türkiyede bulunmasını sağladığı eşya ya da resimlerin bir kısmı da sergiye dahil edildi. Veranın Aziz Nesinle gönderdiği bir bavul dolusu eşyanın akıbeti ise bilinemediğinden, ne yazık ki bunlar, bu serginin dışında kaldı. Sevgisiz sakınılamayacağı aşikâr olan bu eşyaları sanat tarihi ve tarih bilincinin de etkisiyle koruyan Vera Tulyakova Hikmete saygı borcu duyulması gerektiğine inanıyorum. Nâzım Hikmetle birlikte yaşadıkları evi her ziyaretimde heyecan duydum. Zaman zaman Türkiyeden konukları olurdu; Vera sofrayı hazırlarken evi gezdirme görevini bana devrederdi. Şehrime ulaşamadan bitirirken yolumu... Nâzım ve Vera, Moskovadan İstanbula sergisiyle ve bu katalogla, bu görevi başka bir biçimde yerine getiriyor olmaktan yine büyük heyecan duyuyorum. Sergilenen eşyaları ve belgeleri Türkiyeye göndererek İstanbuldaki bu buluşmayı sağlayan Nâzım Hikmetin Anuşkası Anna Stepanovaya, yalnızca kalbimle değil düşüncemle de minnettarım. çok şükür, çok şükür bugünü de gördük M. Melih Güneş Aralık 2007 Tiflis, Moskova, İstanbul