Paşanın Adamları; Kavalalı Mehmed Ali Paşa, Ordu ve Modern Mısır

19. yüzyılın başında Napolyona karşı savaşmak için Osmanlı hükümetinin Mısıra gönderdiği orduda görev alan Kavalalı Mehmed Ali Paşa, geleneksel tarih okumalarında Mısırın kaderini belirleyen ve modern Mısırın kurucusu olan kişi olarak değerlendirilmiştir. Kurduğu askeri ve idari örgütlenmenin yanı sıra Osmanlı İmparatorluğunun dağınık ve güçsüz durumlarını kendi lehine çevirmeyi bilen Kavalalı Mehmed Ali Paşa, Mısırda o döneme kadar hakim olan Memluk beylerini ortadan kaldırarak, Fransanın desteğiyle güçlü bir ordu kurmuş, tarım ve sanayinin gelişmesine ön ayak olmuş hatta Türkiyede ancak 1920lerde kurulan şeker fabrikasının Mısır tarihine 1830da girmesini sağlamış güçlü bir komutandır. Khaled Fahmy, Kavalalı Mehmed Ali Paşayı ve onun Mısırını geleneksel tarihyazımından farklı olarak şimdiye kadar göz ardı edilmiş arşiv belgelerine dayanarak anlatıyor. Paşanın Mısırı geliştirme çabalarının, Mısır milletinin geleceğini Osmanlı hükümranlığından kurtularak bağımsız bir şekilde kurgulamaya değil de düzenli bir ordunun oluşumuna hizmet etmeye dayandığını açıklıyor. Fahmy daha da ileri giderek Paşanın verasete dayalı egemenlik bölgesinde Mısırın sınırlarını genişletme hırsını da gözler önüne seriyor. Orduya ve askerlerin günlük deneyimlerine odaklanan yazar, modernleşme ve reform hareketinin ayrıntılı bir resmini çiziyor. Düzenli ordunun modern kurumlarıyla ülkenin şekillenmesindeki etkisini gösteren tablo, Mısır halkının radikal bir şekilde değişen yönetim ve denetim mekanizmalarına tepkilerini de barındırıyor. ... Fahmy'nin çalışması, Osmanlı tarihyazıcılığında ortaya çıkan bu yeni yaklaşımın en başarılı temsilcisi sayılabilir... Kaynak kullanımında hem Arapça hem Türkçe arşiv malzemesine yaslanması açısından dikkati çeken eser, aynı zamanda teorik çerçevesini kurmak açısından da Osmanlı çalışmalarında sıkça görülen bir zaafı, yani dar amprizmi başarılı bir şekilde aşıyor. Cemal Kafadar Geleneksel tarih okumalarında Mısırın kaderini belirleyen, modern Mısırın kurucusu olarak addedilen Kavalalı Mehmed Ali Paşayı ve onun Mısırını arşiv belgelerine dayanarak anlatan kitap; Paşanın Mısırı geliştirme çabalarını orduya ve askerlerin günlük deneyimlerine odaklanarak anlatıyor. Osmanlı hükümetinin 19. yüzyılın başında Napolyona karşı savaşmak için Mısıra gönderdiği orduda görev alan Kavalalı Mehmed Ali Paşanın kurduğu askeri ve idari örgütlenmenin yanı sıra Osmanlı İmparatorluğunun dağınık ve güçsüz durumlarını kendi lehine çevirmesi, tarım ve sanayinin gelişmesine ön ayak olması ve hatta şeker fabrikasının Mısır tarihine 1830da girmesini sağlaması onun diğer özelliklerinden. Mısırdaki modernleşme ve reform hareketinin ayrıntılı bir resmini çizen kitap, konunun ilgililerine başucu kitabı olacak nitelikte.