Osmanlı Seyyahlarının Gözüyle Avrupa

İnsanlığın sosyo-kütlürel tarihinde seyahatler büyük öneme sahiptir. Birbirinden uzak toplumların yakınlaşmaları kimi zaman seyyahlar aracılığıyla sağlanmıştır, seyyahların verdiği bilgiler sayesinde dünyanın birbirinden uzak köşeleri arasındaki mesafe kısalmıştır. Büyük kaşiflerin gerçekleştirdiği keşif seyahatlerinin yanı sıra toplumuların değişik katmanlarında yer alan kişilerin; tüccarların, denizcilerin, doğa araştırmacılarının, antropologlarının gezileri de çeşitli açılardan önemli olmuştur. Osmanlı devlet adamları ve seyyahları da yeni bir uygarlığın daha yakından tanınması bakımından özellikle XIX. yüzyılda Avrupa ülkelerinde geziler yapmış ve bu gezilerinin izlenemleri çeşitli şekillerde aktarmışlardır. Seyahatini resmi çerçevede gerçekleştiren görevlilerin sunduğu raporlar ve yazdığı sefaretnameler üzerine bugüne kadar çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Ne var ki, en az sefaretnameler kadar hatta Avrupa'daki sivil hayatın tanıtılması bakımından onlardan daha önemli olan seyahatnameler kadar hatta Avrupa'daki sivil hayatın tanıtılması bakımından onlardan daha önemli olan seyahatnameler üzerine böyle bir çalışma mevcut değildir. Baki Asiltürk, bu oldukça geniş araştırmasında Osmanlı seyyahlarının Avrupa izlenimlerini bütün yönleriyle ele almaktadır. Araştırmada, Batı için tam bir sanayileşme ve modernleşme çağı olan XIX. yüzyılda ve XX. yüzyılın ilk çeyreğinde Avruppa ülkelerindeki sosyal hayat, uygarlığın oluşturulmasında önemli rol oynayan bilim ve eğitim alanındaki çalışmalar, en geniş anlamıyla Avrupada kültürü ve sanatı, ulaşım ve iletişim alanındaki yenilikler, Avrupa halklarının kendine özgü yönleri... ortaya koymuştur. O dönemde dünya başkenti sayılan Paris'li birlikte Londra, Berlin, Viyana, Roma gibi merkezlerin ve öteki önemli şehirlerin özellikleri de araştırmada seyyahların izlenimleri çerçevesinde panoramik olarak sunulmuştur. Alanında bir ilk olmasının yanı sıra, seyyahların sunduğu malzemeyi çok geniş bir perspektifle değerlendirmiş olması bu araştırmayı ayrıca önemli kılmaktadır.