Osmanlı Aydınları ve Sosyal Darwinizm

Avrupa’da materyalizmden Darwinizme yönelen düşünürlerin etkisiyle Osmanlı aydınları da biyolojik ve sosyal açılardan Darwinizmle ilgilenmeye ve onu Osmanlı toplumuna uygulamaya başladılar. Sosyal Darwinizmin çeşitli türlerini geliştiren Osmanlı aydınlarının kimisi bu teoriyi gelenekten kopmanın bir aracı olarak görürken, kimisi de felsefi olarak bu teorinin önermelerini mutlak doğrular olarak kabul ettiler. Atila Doğan bu kitabında Darwinizmin Avrupa’daki gelişim süreçlerini, Darwinizmin sosyal yorumlarına ilişkin tartışmaları, Osmanlı aydınlarının Darwinizmi hem biyolojik hem de sosyolojik açıdan nasıl alımladıklarını ve Osmanlı toplumuna bu teoriyi nasıl uygulamaya çalıştıklarını bütünlüklü bir yaklaşımla inceliyor. “Dr. Atilla Doğan'ın Osmanlı Aydınları ve Sosyal Darwinizm çalışmasını büyük bir ilgi ile okumuştum. Çalışmanın önemi, Osmanlı fikir hayatının az bilinen bir gelişmesini, bu kadar detaylı bir şekilde inceleyerek tarihimizde şimdiye kadar boş kalmış alanlardan birinin doldurulmasında yatmaktadır. Bu açıdan kendisine bir teşekkür borçluyum. Pozitivizmin ülkemize yansıması sürecini bir bütün olarak değerlendiren Doğan'ın bu katkısının, 20. yüzyıl düşünce tarihimizde açtığı yeni bakış açılarıyla, yeni bir bilimsel ilham kaynağı teşkil edeceğine eminim.” Prof. Dr. Şerif Mardin “Dr. Atila Doğan’ın başarılı çalışması düşünce dünyamıza, hem dilimizde Avrupa materyalizminin Darwin sonrası geçirdiği dönüşümü detaylı biçimde anlatan tek eser olması, hem de bu materyalizmin basitleştirilmiş bir yorumunun Osmanlı entelektüel çevreleri üzerindeki derin tesirini göstermesinden dolayı son derece mühim katkılarda bulunmaktadır. Türk resmi ideolojisinin bilimci (scientist) arkaplanını oluşturması nedeniyle günümüze yansıyan ciddî neticeleri olan bu popüler materyalist yorumu kavramadan çağdaş Türkiye’yi anlamak mümkün değildir. Dr. Doğan’ın titiz, orijinal kaynaklara inen, bulgularını anlamlı bir çerçeveye oturtan çalışması ise şüphesiz bize bu konuda en fazla katkıda bulunacak eserlerden birisidir.” Prof.Dr. M. Şükrü Hanioğlu Princeton Üniversitesi Öğretim Üyesi