Mısır'ın Uzun 19. Yüzyılı; Moderleşme, Merkezileşme ve Özerklik

Ortadoğu bölgesi giderek artan bir şekilde uluslararası ilişkiler ve dolayısıyla Türkiye gündeminin parçası haline gelmektedir. Ancak bölgeye ilişkin değerlendirmeler gazete haberlerinin ötesine geçilmeden yapıldığı için bilgi birikimimizde ve sorunları anlamlandırmamızda yol aldığımız pek söylenemez. Ortadoğu bölgesini anlamak ve anlamlandırabilmek için bölgenin tarihini bilmek bir zorunluluktur. Dr. Özge Özkoç'un kitabı bu anlamda boşluğu dolduracak önemli adımlardan biridir. Ortadoğu bölgesinin kaderini tarihin ilk çağlarından itibaren belirleyen üç alt coğrafya bulunmaktadır: Mısır, İran ve Anadolu. Özellikle Arap dünyası için Mısır bir kutupyıldızı niteliği taşımaktadır. Bugün Mısır'ı sosyokültürel ve siyasal açıdan anlamlandırabilmek ise 19. yüzyıl Mısır'ında yaşanan modernleşme sürecini doğru analiz etmeyi gerektirmektedir. Dr. Özkoç, geleneksel Mısır ve Osmanlı tarih yazımlarının ileri sürdükleri temel tezi yani Mehmet Ali Paşa modernleşmesinin Mısır ulusçuluğunun doğuşunun başlangıcı olduğu savını reddederek, Kahire odaklı modernleşmenin İstanbul'da başlayan modernleşme sürecinin bir izdüşümü olduğunu ileri sürmektedir. Buradan yola çıkarak Mısır modernleşmesinin giderek nasıl bir merkezileşmeye evrildiğini, İstanbul'dan özerkleşme süreciyle birlikte açıklamaktadır. 20. yüzyılın başından itibaren Türkiye ve Mısır arasında başlayan ve 1945 sonrası daha da belirginleşen sorunların anlaşılması ve bugün Mısır'a yönelik sağlıklı bir politikanın nasıl oluşturulması gerektiğini düşünmek için bu tarihsel sürecin doğru değerlendirilmelidir. Dr. Özkoç'un kitabının önümüzü görebilmek için ufuk açıcı olacağına inanıyorum.