Kars (Ciltli); "Beyaz Uykusuz Uzakta"

Yazar : Orhan Pamuk, Akgün Akova, Metin Turan, Kenan Mortan, Oktay Belli, Osman Arolat, Selçuk Ural, Sait Aykut, Kemalettin Kuzucu, Cem Tüysüz, Antonio Sagona, Jülide Akyüz, Naci Alaybeyli, Hamza Gündoğdu, Mustafa Gönen, Burcu Yılmaz, Ahmet Öncüer, Ufuk Kamber, Hülya Yaban Fotoğraflar : Akgün Akova, Manuel Çıtak, Antonio Sagona, Ertuğrul Erdem, Yıldırım Öztürkkan, Katsuji Kobayashi, Ahmet Öncüer Yapı Kredi Yayınları İstanbul İçin Şehrengizle başladığı ve her yıl bir şehre odaklandığı şehir monografisi dizisinin on dördüncüsünde Karsı ele aldı. Şehrin binlerce yıla yayılan tarihsel-kültürel ve ekonomik yüzüne toplu bir bakış sunan kitaba, Akgün Akova hem fotoğraflarıyla, hem de gezi notlarıyla katkıda bulundu. Tadımlık Kars Beyaz Uykusuz Uzakta Öyle güzel ki ölürüm artık Beyaz uykusuz uzakta Kars çocukların da Karsı Ölüleri yağan karda Donmuş gözlerimin arası Sen küçüğüm sımsıcak Ne derler ona bu kızakta Boyuna türküler yakıyorsun ya Sanki her türküden sonra Hohlasan gök buğulanacak* Cemal Süreyanın beyaz uykusuz uzakta diye nitelediği Kars, tarihöncesi dönemden başlayarak çeşitli kültürlere kavşak noktası oldu. Doğu Anadolunun sert kışlarıyla ünlü bu sınır şehrini Hurrilerden Urartulara, Perslerden Helenlere, Bagratlılardan Selçuklulara, Moğollardan Gürcülere dek iskân edenler oldu ve şehir defalarca yakılıp yıkılıp yeniden kuruldu. 16. yüzyılda Osmanlı yönetimine giren Kars, 19. yüzyıl boyunca Çarlık Rusyasının tehdidini üzerinde duydu ve 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşıyla başlayan üçüncü işgal, ancak Millî Mücadele yıllarında sona erdi. O dönemlerde hem bir garnizon şehri hem de ticari koloni olarak kullanılan Karsın şekillenmesi ve bölgenin kültürel kaderi göç hareketleriyle belirlendi. Ruslar, işgal döneminde eski Kars şehrini bırakarak Kars Çayının kuzeyinde yeni bir şehir kurdular. Izgara plan üzerine kurulan ve Baltık mimarisinin tipik izlerini taşıyan Kars, Türkiyenin ilk planlı şehridir. Mimari çehresi ve doğal güzellikleriyle, tepeden Arpaçaya bakıldığında dünyanın bittiği noktaya gelindiği duygusu yaratan Aniyle kültür turizmi açısından çok önemli bir odak sayılan Kars, bugün gerek yerel yönetimin sürdürdüğü gerek yurtiçi ve yurtdışından kimi vakıf ve kurumların desteğiyle yürütülen, şehrin tarihsel-kültürel yüzünün canlandırılması yönündeki çabalarla olumlu gelişmeler içinde Kars Beyaz Uykusuz Uzakta kitabında Antonio Sagona, Hamza Gündoğdu, Oktay Belli, Metin Turan, Orhan Pamuk, Kenan Mortan gibi bilim adamı, araştırmacı, yazar olarak her biri kendi alanında değerli toplam yirmi ismin imzası var. Prehistorik Döneminden halk kültürüne, Ortaçağından mimari yapılarına, şehirden geçen seyyahlardan ekonomik yapısına dek Karsın binlerce yıla yayılan tarihsel-kültürel-ekonomik yüzüne toplu bir bakış sunan Kars Beyaz Uykusuz Uzaktaya Akgün Akova hem fotoğraflarıyla, hem de gezi notlarıyla renk kattı. * Cemal Süreya, Sevda Sözleri, Kars YKY, İstanbul Şubat 2002, 17. Baskı, s. 51.