Amerika'da Din ve Devlet

Laiklik, din özgürlüğü, dindevlet ilişkisi sadece Türkiyenin değil, bütün dünyanın sorun alanlarındandır. Ama, nedense, biz Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları çoğu zaman bunun bize özgü bir sorun olduğunu zanneder, tartışmalarımızda da kendi tarihimize ve pratiğimize gömülürüz. Bundan fayda sağlamaktan çok zarar görürüz. Amerika Birleşik Devletleri, laiklik fikir ve uygulaması açısından dünyanın en ilginç yerlerindendir. Bu ülke, Avrupadan din özgürlüğüyle ilgili derin yükleri sırtında taşıyarak gelen göçmenler tarafından kurulmuştur. Bu yüzden din özgürlüğü hem toplumsal hayatında hem siyasîhukukî sisteminde her zaman çok önemli bir yer işgal etmiştir. Bir taraftan acı tecrübelerin diğer taraftan Amerika Birleşik Devletlerini inşa sürecinde kurucu babalar arasında yapılan tartışmaların etkisiyle bugünkü seküler sistem şekillenmiştir. Orçun İmganın elinizdeki çalışması işte bu olguyu ele almaktadır. İmganın geleneksel Anglo Sakson yöntem ve yönelimini gözden kaçırmamış olması çok önemlidir. Bu şudur: ABDde, Anglo Sakson dünyanın bir parçası olarak, Kıta Avrupasından farklı biçimde, dindevlet ayrılığının şekillendirilmesinde ideal bir soyut plan veya teori değil, mevcut toplumsal dinî kompozisyon esas alınmıştır. Anglo Sakson modelinin Kıta Avrupası modelinden nispeten daha başarılı olmasının sırrı burada yatmaktadır. Topluma şekil verme değil toplumun şekli veri alınınca, din özgürlüğüne hayat verecek bir sosyal zemin kendiliğinden doğmuştur. Orçun İmganın bu kitabı, bu mühim gerçeği çok açık biçimde yansıtması yanında, birincil kaynaklara gitmesi, iyi bir sistematikle konuyu incelemesi, hiçbir ana çizgiyi ihmal etmemesi bakımından da önem ve değer taşımaktadır.